Hıdrellez

Hıdrellez Anadolu ve Balkanlarda kutlanan en önemli mevsimlik bayramlardan biridir. Hıdrellez günü zor durumda olanların yardımcısı olan ve yeşilliği temsil eden Hıdır/Hızır ile denizlerin hakimi olan İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gün olarak kutlanmaktadır.
Aynı zamanda baharın gelişini simgeleyen bu bayram, Hıdır ve İlyas sözcüklerinin birleşmesiyle halk arasında hıdrellez şeklini almıştır. Hıdrellez günü, Gregoryen takvimine göre 6 Mayıs’tır, ama eski zamanlarda kullanılan Rumi (veya Julyen) takvimine göre 23 Nisan’da kutlanmaktadır.

Hıdrellez uzun ve zorlu bir kışın ardından doğanın yeniden canlandığı günü simgeler. Hıdrellez gününde, zorlukların geride kaldığına ve tüm evlere bereket geldiğine inanılır.

Hıdrellez ile ilgili birçok ritüel vardır. Bu ritüeller bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Bu ritüellerin bazıları şöyle:

• Hıdrellez gününden önce evler güzelce temizlenir çünkü temiz olmayan evlere Hızır’ın gelmeyeceğine inanılır.
• Hıdır’ın yeşil yerlerde dolaştığına inanılır. İlyas da suyu, denizi temsil etmektedir. Bu yüzden Hıdrellez kutlamaları mutlaka yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, veya bir türbenin yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu yüzden Hıdırlık da denir. Hıdırlıklara genellikle beyaz giyilir ve gün doğmadan önce gidilir ve eğlenilir.
• Hıdrellez günü genellikle taze bitkiler ve taze kuzu eti yenir. Baharın ilk kuzusunu yiyenlerin şifa bulacaklarına inanılır.
• Bazı yörelerde kırlardan, bahçelerden çiçek veya ot toplanır ve kaynatılır. Kaynatılan su sonra içilir. Bu suyun insanlara şifa getireceğine inanılır. Bu suyla kırk gün yıkananların da gençleşeceğine inanılır.
• Hıdrellez gecesi, yani 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gecede, Hızır’ın uğradığı yerlere bereket vereceğine inanılır. Bu yüzden para keseleri, ambarlar vs. açık bırakılır.

• 

  Ev, araba gibi mülk isteyen insanlar, Hıdrellez gecesi istedikleri şeylerin küçük bir modelinin yaparlar. Model yapmak için taş veya ufak ağaç dalları kullanılır. Kimi insanlar istedikleri şeyleri kağıt üzerine çizerler. Dileklerin gerçekleşmesi için kağıtlar sonra suya atılır veya dilek ağacına asılır. Hızır’ın kendilerine istedikleri şeyleri vereceklerine inanılır

• Hıdrellez günü ateş yakılır ve ateşin üstünden atlanır. Ateşin üstünden atlamak uzun kış gecelerini, hastalıkları, daralmaları vs. geride bırakmak anlamına gelir.
• 5 Mayıs Akşamı, dilek ağacına dileğin gerçekleşmesi için bez bağlanır. Para isteyenler veya hiç parasız kalmak istemeyenler gül ağacına paralar asar veya kırmızı bir keseye biraz para koyduktan sonra kırmızı keseyi gül ağacının dibine gömer. 6 Mayıs sabahı ise bu kırımızı keseler topraktan çıkartılıp cüzdanlara veya çantalara konulur.
• Anadolu’da Hıdır/ Hızır ve Aya Yorgi (St. George) birbiriyle özdeşleştirilmiştir. Türklerin Anadolu’ya yerleşmesiyle Müslüman olan Türklerle Hiristiyan olan yerli halk arasındaki karşılıklı dini ve kültürel etkileşimler olmuştur. Bu etkileşimlerin en güzel ev en önemli örneklerinden biri de Hıdrellez, yani Aya Yorgi (St. George) kültüdür. Bu kült Anadolu’da halen çok güçlüdür. Hıdrellez bayramı Balkanlarda da Ederlezi, Đurđevdan, Jurjevo, Gergovden gibi adlar altında kutlanır.

Hıdrellez Türkiye ile Makedonya’nın ortak çalışması sonucu 2017 yılında “UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri”ne kaydoldu.

Aktivite A: Konuşma – Tartışma

1. Ülkenizde baharın gelişini kutluyor musunuz? Ülkenizde kutlanan benzer bir bahar bayramı var mıdır? Bu bayramda neler yapılır? Hıdrellez Bayramı ile karşılaştırın.
2. Hıdrellez günü yapılan ritüellerden/adetlerden hangisi veya hangileri size anlamlı geliyor?
3. Ülkenizde insanlar ne zaman ve nasıl dilek tutarlar? Ülkenizde dilek tutulan özel bir gün var mı? Evlere, cüzdanlara bereket gelmesi için neler yapılır?

Aktivite B: Sezen Aksu

1. Türk pop müziğinin sevilen sesi Sezen Aksu’nun aşağıdaki klibini izleyin veya şarkısını dinleyin. Yukarıda bahsedilen Hıdrellez ritüellerin/adetlerinin hangilerini klipte görebiliyorsunuz veya şarkı sözünde duyabiliyorsunuz? Sezen Aksu hakkında daha fazla bilgi için buraya tıklayınız.